آیین نامه اجرایی مربوط به نوع دفاتر، اسناد و مدارک و روشهای نگهداری آنها اعم از ماشینی(مکانیزه) ، دستی و نمونه اظهارنامه مالیاتی و نیز نحوه ارائه آنها برای رسیدگی و تشخیص درآمد مشمول مالیات موضوع ماده 59 قانون مالیاتهای مستقیم بر اساس اصلاحیه اردیبهشت ماه سال1401
فصل اول: تعاریف
ماده 1 -در این آیین نامه اصطالحات زیر در معانی مشروح ذیل به کار می روند :
سازمان: سازمان امور مالیاتی کشور
قانون: قانون مالیاتهای مستقیم مصوب سال 1611 و اصلاحیه های بعدی آن
دفترروزنامه: دفتر روزنامه دفتری است که کلیه معامالت و رویدادهای مالی و محاسباتی با رعایت اصول و ضوابط مربوط به تنظیم دفاترتجاری موضوع قانون تجاارت اصول و ضوابط و اساتانداردهای حسابداری درآن ثبت میگردد. دفترمذکور می تواند به صورت دستی یا ماشینی (مکانیزه_الکترونیکی)
باشد.
دفترکل: دفتری است که عملیات ثبت شده در دفتر یا دفاتر روزنامه برحسب سرفصل یا کدگذاریحساب ها در صفحات مخصوص آن ثبت می شود. به ترتیبی که تنظیم صورتهای مالی لازم از آن امکان پذیر باشد. دفتر مذکور می تواند بصورت دستی یا ماشینی (مکانیزه_الکترونیکی) باشد.
دفترروزنامه وکل مشترک: دفتری است که دارای ستون هائی برای سرفصل حسابهای متفاوت باشد به طوری که اشخاص حقوقی و حقیقی با ثبت و نگهداری دفاتر مذکور بر طبق اصول و ضوابط و استانداردهای حسابداری بتوانند نتایج عملیات خود را از آن استخراج و صورتهای مالی لازم را تهیه
نمایند.
دفترمعین: دفتری است دستی یا ماشینی (مکانیزه_الکترونیکی )که برای تفکیک و مجزا ساختن هر یک ازحساب‌های دفترکل برحسب مقتضیات و مرایط حساب ممکن است نگهداری شود. کارت‌های حساب در حکم دفاتر معین می باشد.
سایر دفاتر: دفاتری که به استناد مقررات قانونی مربوط از جمله قانون محاسبات عمومی و قانون شهرداری ها به عنوان دفاتر، مورد استفاده قرار می گیرند.
اظهارنامه مالیاتی: اظهارنامه مالیاتی فرمی است به منظور اظهار درآمدها ، هزینه ها، دارایی ها ، بدهی ها، سرمایه معافیت ها، درآمد مشمول مالیات، مالیات بخشودگی مالیاتی و همچنیان اطلاعات هویتی و مکانی حسب مورد که برای صاحبان مشاغل و اشخاص حقوقی موضوع قانون مالیات های مستقیم بر حسب نوع و حجم فعالیت اشخاص مذکور مطابل نمونه هایی که توسط سازمان تهیه و اعلام میشود.
سند حسابداری: فرمی است کاغذی یا ماشینی (مکانیزه_الکترونیکی)که یک یا چند رویداد مالی و محاسباتی طبق اصول و ضوابط حسابداری در آن ثبت و حاوی تجزیه حسابها و توضیحات مربوط، متکی به مدارک بوده و با تأیید اشخاص مجاز، قابل ثبت در دفاتر می باشد.
مدارک حساب: عبارت از مستنداتی است دستی یا ماشینی (مکانیزه_الکترونیکی)که بیانگر وقوع یک یا چند فعالیت یا رویداد مالی یا محاسباتی بوده و اسناد حسابداری یا دفاتر بر مبنای آنها تنظیم و تحریر می شود.
صورتحساب فروش کا یا ارائه خدمات: فرمی است دارای شماره منحصر به فرد مالیاتی که در نوع الکترونیکی آن، اطلاعات در حافظه مالیاتی ذخیره میشود. مشخصات و اقلام اطلاعاتی صورتحساب، متناسب با نوع کسب و کار توسط سازمان تعیین و اعلام میشود. در مواردی که از دستگاه کارتخوان بانکی یا درگاه پرداخت الکترونیکی به عنوان پایانه فروشگاهی استفاده میشود، رسید یا گزارش الکترونیکی پرداخت خرید صادره در حکم صورتحساب است.
مصرف کننده نهایی: شخص حقیقی است که کالا و خدمات را متناسب با نیاز خود برای مصارف شخصی خریداری کند و از آن برای عرضه کالا ها و خدمات به دیگران استفاده ننماید.
شماره منحصر به فرد مالیاتی: شماره ای شامل بیست و دو کاراکتر و دارای چهار بخش است؛ شناسه حافظه مالیاتی (شش کاراکتر) تاریخ صورتحساب (پنج کاراکتر)سریال صورتحساب (ده کاراکتر) و ارقام کنترلی (یک کاراکتر)که به هر صورتحساب اختصاص داده میشود.
پایانه فروشگاهی: رایانه دستگاه کارتخوان بانکی، درگاه پرداخت الکترونیکی یا هر وسیله دیگری که امکان اتصال به شبکه الکترونیکی پرداخت رسمی کشور و سامانه مؤدیان را داشته و ازقابلیت صدور صورتحساب الکترونیکی برخوردار باشد.
سامانه مؤدیان: سامانه ای است تحت مدیریت سازمان که در آن به هر مؤدی کارپوشه ای ویژه اختصاص یافته و تبادل اطلاعات میان مؤدیان و سازمان منحصراً از طریق آن کارپوشه انجام میشود. مؤدیان میتوانند با استفاده از هرگونه سخت افزاریا نرم افزار اعم از رایانه شخصی، پایانه فروشگاهی، سامانه های ابری یا هر وسیله دیگری که حافظه به آن متصل شده باشد به سامانه مؤدیان متصل شوند. مرجع نهایی ثبت، صدور و استعلام صورتحساب الکترونیکی سامانه مؤدیان است.
سامانه ثبت برخط معاملات: پایانه ای فرومگاهی و متصل به سامانه مؤدیان است که بر اساس اعلام سازمان برخی مؤدیان ملزم به استفاده از آن هستند.
فصل دوم : گروه بندی مؤدیان صاحبان مشاغل
ماده2 –صاحبان مشاغل براساس شاخص ها و معیارهایی از قبیل نوع و حجم فعالیت به شرح ذیل گروه بندی می شوند: 1 -گروه اول 2 -گروه دوم 6 -گروه سوم
الف- گروه اول:
اشخاص ذیل از لحاظ انجام تکالیف موضوع این آیین نامه جزو مؤدیان گروه اول محسوب میشوند.
یک : کلیه واردکنندگان و صادرکنندگان.
دو : صاحبان کارخانه ها و واحدهای تولیدی و بهره برداران معادن دارای پروانه بهره برداری از وزارتخانه یا مراجع ذیربط.
سه : صاحبان هتل های سه ستاره و بالاتر
چهار: صاحبان بیمارستان ها، زایشگاه ها ، درمانگاه ها، کلینیک های تخصصی
پنج : صاحبان مشاغل صرافی
شش : صاحبان فروشگاه های زنجیره ای دارای مجوز فعالیت از وزارتخانه و یا مراجع ذیربط
هفت : صاحبان مؤسسات حسابرسی حسابداری و دفترداری خدمات مالی و ارائه دهندگان خدمات مدیریتی مشاوره ای، انفورماتیک و طراحی سیستم.
هشت : صاحبان مؤسسات حمل و نقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی اعم از مسافری و یا باربری
نه : سایر صاحبان مشاغل و حرفی که درآمد ابرازی (فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت) بر اساس اظهارنامه مالیاتی عملکرد دو سال قبل (اظهارنامه تسلیمی خرداد ماه هر سال مبنای تعیین گروه بندی سال بعد از تسلیم اظهارنامه عملکرد میباشد. به عنوان مثال، مبلغ فروش و سایر درامدهای مندرج در اظهارنامه مالیاتی عملکرد سال 13۹۷ مبنای گروه بندی سال 1399می باشد) یا آخرین درآمد قطعی شده (فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت)آن ها بیش از مبلغ یکصد و پنجاه میلیارد ریال باشد. (مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی ماه سال قبل به شخص مؤدی یا نماینده قانونی وی)
ب- گروه دوم:
سایر صاحبان مشاغل و حرفی که درآمد ابرازی ( فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت)
دوسال قبل آنها و یا آخرین درآمد قطعی شده آنها ( فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت)
بیش از پنجاه میلیارد ریال و مساوی یا کمتر از مبل یکصد و پنجاه میلیارد ریال باشد. (مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی ماه سال قبل به شخص مؤدی یا نماینده قانونی وی)
ج_گروه‌سوم:
صاحبان مشاغلی که در گروه های اول و دوم قرار نمیگیرند جزو گروه سوم محسوب میشوند.
تبصره 1 -سازمان میتواند در صورت تشخیص ضرورت تا پایان دی ماه هر سال فهرست مشاغل افزوده شده به گروه اول براساس نوع فعالیت را تهیه و از طریل درج آگهی در روزنامه رسمی کشور و یکی از روزنامه های کثیرالانتشار و یا از طریق تشکیل های صنفی و حرفه ای ذیربط
به مؤدیان مالیاتی اعلام نماید. مودیان اخیرالذکر از ابتدای سال مالیاتی بعد از اعلام مکلف به اجرای تکالیف تعیین شده مربوط به گروه اول خواهند بود.
تبصره 2 -در مواردی که مودیان صرفا به فعالیت ارائه خدمت اشتغال داشته باشند پنجاه درصد نصابه ای تعیین شده مبنای گروه بندی میباشد.
تبصره 3 -در مشاغل مشارکتی اعم از اختیاری یا قهری ، درآمد ابرازی و یا قطعی شده مشارکت ملاک عمل میباشد.
تبصره ۴ -صاحبان مشاغل و حرف موضوع این آیین نامه در اولین سال ایجاد (تأسیس) به استثناء مؤدیانی که به واسطه موضوع فعالیت جزو گروه اول طبقه بندی شده اند جزو گروه سوم محسوب و از سال سوم فعالیت به بعد می بایست بر اساس نصابه ای مقرر طبقه بندی شده و
نسبت به انجام تکالیف قانونی عمل نمایند.
تبصره 5 -تسلیم اظهارنامه گروه های بالاتر توسط صاحبان مشاغلی که در گروه های پایینتر قرار دارند (صاحبان مشاغل گروه سوم اظهارنامه گروه اول یا دوم ارائه نمایند یا صاحبان مشاغل گروه دوم اظهارنامه گروه اول تسلیم نمایند) منعی ندارد ، لکن صرف انجام این امر مؤدی را در گروه های بالاتر قرار نخواهد داد.
فصل سوم : اظهارنامه مالیاتی و نحوه ارائه آن ماده
ماده 3-فرم اظهارنامه های مالیاتی برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل (گروه های اول دوم و سوم)موضوع این آیین نامه باید حداقل شامل موارد زیر باشد:
اشخاص حقوقی و گروه اول گروه دوم گروه سوم
یک : اطلاعات هویتی یک:اطلاعات هویتی یک: اطلاعات هویتی
دو: اطلاعات هویتی و مکانی دو: اطلاعات هویتی و مکانی دو: اطلاعات هویتی و مکانی
سه: مجوزهای فعالیت اقتصادی سه: مجوزهای فعالیت اقتصادی سه: مجوزهای فعالیت اقتصادی
چهار: درآمد مشمول مالیات چهار: درآمد مشمول مالیات چهار: درآمد مشمول مالیات
بخشودگی های مالیاتی بخشودگی های مالیاتی بخشودگی های مالیاتی
معافیت های قانونی و مالیات متعلق معافیت های قانونی و مالیات متعلق معافیت های قانونی و مالیات متعلق
پنج : موجودی مواد و کالا در اول و پایان دوره پنج : موجودی مواد و کالا در اول و پایان دوره
شش :واردات و صادرات کالاها و خدمات شش: صورت درامد هزینه پنج: خلاصه درامد و هرینه
هفت: صورت حساب سود و زیان هفت: اطلاعات اموال و دارایی ها
هشت : ترازنامه مربوط به فعالیت شغلی
اطلاعات شراکاء شش:اطلاعات شرکاء. نه :اطلاعات شراکاء.
ده: اطلاعات حسابهای بانکی ده: اطلاعات حسابهای بانکی ده: اطلاعات حسابهای بانکی
مربوط به فعالیت شغلی مربوط به فعالیت شغلی مربوط به فعالیت شغلی
ماده4-مؤدیان موضوع این آیین نامه مکلفند اظهارنامه مالیاتی خود را برای هر سال مالیاتی بصورت انفرادی یا مشارکت در موعد مقرر قانونی به صورت الکترونیکی ی از طریق درگاه های الکترونیکی سازمان تسلیم نمایند. سازمان میتواند در مواردی که مقتضی بداند تسلیم اظهارنامه غیرالکترونیکی را بپذیرد.
فصل چهارم – مشخصات دفاتر:
ماده 5- انواع دفاتر موضوع این آیین نامه عبارتند از:
یک : دفتر روزنامه
دو : دفترکل
سه : دفتر روزنامه وکل مشترک
چهار : دفتر معین
پنج : سایر دفاتر
فصل پنجم – تکالیف مؤدیان درخصوص نگهداری دفاتر و یا اسناد و مدارک
ماده6 _ مقررات‌مربوط‌به‌روش‌های‌نگهداری‌دفاتر‌و‌اسناد‌و‌مدارک
الف – صاحبان‌مشاغلی‌که‌درگروه اول‌قرار می‌گیرند و کلیه‌اشخاص‌حقوقی
مکلف‌به نگهداری دفاتر روزنامه و کل یا سایر دفـاتر حسب مورد دستی یا ماشینی (مکانیزه الکترونیکی)متکی‌‌به‌‌اسناد‌و‌مدارک‌با‌رعایت‌موارد‌زیر‌می‌باشند:
یک : ویدادهای مالی باید براساس استانداردهای حسابداری و روزانه به ترتیب تاریخ وقوع در دفتر روزنامه ثبت و حداکثر تا پایان دهم ماه بعد به دفترکل منتقل گردد .
دو : مؤدیانی که دفاتر دستی نگهداری مینمایند مکلفند برای هر سال مالیاتی فقط از دفاتری که طی سال مالیاتی قبل نزد مراجع قانونی ذیربط ثبت شده استفاده نمایند. در مواردی که دفاتر ثبت شده مذکور در هر سال برای ثبت عملیات مالی مؤدیان تا پایان سال مالیاتی کفایت ننماید مجاز به استفاده از دفاتر ثبت شده طی همان سال میباشند.
سه : مؤدیان برای استفاده از سیستم الکترونیکی (نرم افزار) جهت ثبت رویدادهای ماالی خود مکلفند از نرم افزارهای مورد قبول که دارای ویژگی ها معیارها و ضوابط اعلامی سازمان باشد استفاده نمایند. سازمان موظف است ویژگی ها معیارها و ضوابطی که نرم افزار باید دارا باشد را اعلان عمومی کند.
چهار : نگهداری دفتر روزنامه واحد برای ثبت کلیه عملیات و یا دفاتر روزنامه متعدد برای هر بخش از عملیات مجاز است .
پنج : اشتباه در شماره گذاری صفحات و همچنین اشتباهات ناشی از ثبت دفاتر در مراجع قانونی ذیربط در صورت احراز، خللی به اعتبار دفاتر وارد نخواهد کرد.
شش :نوشتن دفاتر با وسایلی که به سهولت قابل محو است (مانند مواد گرافیت) در دفاتر دستی ممنوع است .
هفت : دفاتر و اسناد حسابداری می بایست براساس واحد پول رایج کشور و همچنین به زبان فارسی تحریر گردد
هشت : در مواردی که دفاتر موضوع این آئین نامه توسط مقامات قضائی یا سایر مراجع قانونی و یا به عللی خارج از اختیار مؤدی از دسترس مؤدی خارج شود صاحب دفاتر می بایست از تاریخ وقوع این امر حداکثر ظرف دو ماه دفاترجدید ثبت و عملیات آن مدت را در دفاتر جدید تحریرکند و تأخیر تحریر عملیات در این مدت به اعتبار دفاتر خللی وارد نخواهد کرد.
نه : تأخیر تحریر دفاتر در مورد اشخاص حقوقی جدید التأسیس از تاریخ ثبت شخص حقوقی و در مورد سایر اشخاص از تاریخ شروع فعالیت تا دو ماه مجاز خواهد بود.
ده : اشخاصی که دارای شعبه هستند مکلفند با توجه به روش های حسابداری مورد عمل خلاصه عملیات شعبه یا شعب خود را در صورتی که دارای دفاتر ثبت شده باشند لااقل سالی یک بار (تا قبل از بستن حسابها) و در غیر این صورت عملیات هر ماه را تا پایان ماه بعد در دفاتر مرکز ثبت کنند.
یازده :ثبت دفاتر ضمن سال مالی مشروط بر اینکه تا تاریخ ثبت هیچگونه فعالیات ماالی و پولی صورت نگرفته باشد مجازاست.
دوازده : ارائه دفاتر سفید و نانویس درحکم عدم ارائه دفاتر محسوب می شود
سیزده : مؤدیان مکلف به نگهداری دفاتر باید نسبت به نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک اقدام و در صورت درخواست اداره امورمالیاتی ارائه نمایند. در مورد نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک بصورت ماشینی اطلاعات باید به همان قالبی( فرمتی) که تولید ارسال یا دریافت شده نگهداری شود.
